МААДЫР ХОГЖУМЧУЛЕР


Маадыр хогжумчулер деп Тыва Чазактын Тимур Дулуш аттыг урер хогжум оркестрин II дугаар Валерий Халилов аттыг делегей чергелиг фестивальдын туннел концертинге унелеп чарлааны корукчулерни кайгаткан. Эртрикчилер бистин оркестрни эки билир болгаш мындыг унелелди берген боор. Келген киржикчилерден эн ырак черден келген болгаш, ангы-ангы оюн-коргузуглерге беш ангы программаны (Ярославльга, Костромага, Москвага уш ангы шолдерге) оркестр кууседип бараалгаткан. Фестивальдын киржикчилери:




Дэвид Джонстон - делегей чергелиг волынкалар болгаш барабаннар оркестринин тургузукчузу
Россиянын Санкт-Петербург хоорайдан мыйыс (роговой) урер хогжум оркестри
Свято-Данилов хурээзинин хойнун ырызы (хор)
Кремльдин куруне урер хогжум оркестри
Кубаньнын куруне урер хогжум оркестри
Москванын волынщиктер оркестри
"Вel Suono" деп делегейде билдингир уш пианистер болуу
"Бис band" деп бичии уругларнын урер хогжум оркестри Нижегородск областьтан
«Васильев Грув» барабанщиктер шоузу
Москванын синодалдыг хойнун ырызы (хор)
Н. А. Римский-Корсаков аттыг улегерлиг ВМФ (Шериг Далай Флодунун) урер хогжум оркестри ( Санкт-Петербург)
Россиянын улустун артизи Александр Розенбаум
База Тыванын Чазаанын Тимур Дулуш аттыг урер-хогжум оркестри



Фестиваль Россиянын 42 хоорайларынга, база иштики-даштыкы чурттарга болуп эрткен. Анаа 100 ажыг янзы-буру коллективтер: урер-хогжум, симфониктиг оркестрлер, хорлар, ыры-танцы ансамбльдары киришкеннер. Бистин оркестрни кайгамчык кылдыр чарлап, унелеп турарын тургузукчувус Тимур Дулуш база Валерий Халилов дыннаан болгаш корген болза, кайы-хире ооруп, чоргаарланырлар ийик. Ынчалза-даа олар бисти кырындан хайгаарап, дузалажып турар деп чувени бис эскерип, билип турар бис. Дириг тургаш олар кайызы-даа бистин оркестрни Кызыл Шолге делегейнин шилиттинген, шылгарангай оркестирлери биле бодунун коргузуун коргускен болза деп кузеп чорааннар. Оларнын ол кузели ийи удаа боттанган. Бирээзи 2019 чылда Кызыл Шолдун манежинге аъттыг оркестр, 2022 чылда доъшка хогжумну конькилерлиг куусеткен.
Бистин оркестр Валерий Халилов биле 2013 чылдан тура таныжар. Ол оркестрге аъдавыс ышкаш дузалап, ээ корнуп чораан. Тимур кезээде оон биле сумележип, оон улегер-чижек алыр турган. Кажан 2016 чылдын декабрь 25 Валерий Михайлович ажыл-херек аайы биле самолётка чаъзылгаш чок апаарга, Тимур ону дыка аар-берге хулээп алган болгаш, чурээ ол чидиригни угбайн, оон соондан ур болбайн 2017 чылдын июль 23 бисти кагаш чорупкан. Кыска уе дургузунда ийи дыка чоок болгаш, даяныр улузувусту чидиргеш, дыка берге, чааскаанзыргай, мунгаргай уени эртивис. Ынчалза-даа оркестрни Тимурнун оореникчилери улаштыр боттары башкарып, шуудадып чорупкан. Башкывыс, тургузукчувус чоруткандан бээр беш чыл эрти. Бо эрткен беш чыл иштинде янзы-буру фестивальдарга, конкурстарга эки туннелдерлиг киржип келгеш, кезээде ооруп, ам база башкывыстын бир кузелин будургенивиске чоргаарланып чоруур бис.
Эрткен чылын хамчык аарыы дээш I дугаар делегей чергелиг Валерий Халилов аттыг фестивальга онлайн хевирге "Доъшка аялга" (Музыка на льду) деп Игорь Дулуштун проектизин, "Субудай"- нын доъжунга ойнап, дорт бижиткеш дамчыткан турган бис. Ону корген болгаш сонуургаан улус ковей болганы биле, фестивальдын жюризи ол корулде соонда бо 2022 чылда оркестрни Москваже чалаан. Бистер доъшка ийи ангы программаны, ийи ангы шолге ойнап бараалгаттывыс. Бо корулделерни белеткеп тургаш "АМАС" деп театр биле таныжып алдывыс. Оларнын биле кады "Прощание славянки", "Валенки", "Тооруктуг долгай тандым" деп номерлерни ажылдап кылган бис.. Оларны белеткээрде, оркестрге аялгаларны бижиткеш чорудуптарга шимчээшкинерни таарыштыр чогаатканнар. Уе-шагнын сайзырааны биле интернет четкизинин ачызында мындыг кады-ажылдажылга торуттунген. Москвага келгеш оларнын биле чангыс репетиция эрткен соонда коргузугну келген чонга багай эвес бараалгаттывыс.



"АМАС" - Москвада билдингир, доъшка оюн-коргузуг ойнаар театр болуп турар. Олар янзы-буру хой-хой фестивальдарнын, коргузуглернин тиилекчилери. Бо коллектив келир чылын 30 харлаар. Мындыг солун, чараш оннуктерлиг болганывыска ооруп, четтиргенивис илередип тур бис!
Бистин оркестрнин бо удаада графиги дыка шыгырт болгаш, концерт программалары ангы-ангы, нарын болган:
Январь 21
19.00 - Тыванын Валерий Халилов аттыг филармониязынга онлайн-концерт (Кызыл). Бо концертин соонда оркестрнин чартыы бугу чуъгувусту чудуруп алгаш Абакандан Ярославльже поездилеп чорупкан. Чамдыывыс Валерий Халилов аттыг филармониянын январь 24 болур концертке киришкеш 26 да дорт рейс биле Москваже ужупкан бис.



Январь 26-да Москвага келгеш Ярославль хоорайже 4 шак иштинде автобус биле четкеш, А. Добрынин аттыг ДК-га шупту катчып алгаш репетициялаан соонда, концертивисти ярославчыларга бараалгаттывыс. Манаа солун болган чуул, эн соолгу номерде Ярославль хоорайнын урер хогжум оркестри биле аялгазы В. Халиловтун, созу А. Савицкийнин "Навсегда великая страна" деп ырызын кады ырлап, ойнап куусеткенивис кончуг чараш болгаш, бедик кодурлуушкуннуг болуп, корукчулерни кайгаткан. Ярославльга хонуп алгаш, эртенинде Костромаже аъттаныптывыс.

Январь 27



18.30 - Кострома филармониязынын улуг залынга " Мелодии гор и степей" деп концерт программазын бараалгаттывыс. Корукчулер "Тыва деп чуу чувел, тывалар деп кымнарыл ол?"- деп чувени аялгалар, ырылар болгаш экранда видеодан коруп танышпышаан, номер бурузун динмиттиг адыш часкаашкыннары биле хулээп ап, оркестрни салбайн, катап база аалдап кээрин дилеп турду. Концерт соонда автобуска олурупкаш Москва кайы сен дээш чоруптувус. Дан адып турда Измайловонун Бета деп аалчылар бажынынга келгеш, дуьшке чедир дыштангаш, Кызыл Шолче корулдеже углаптывыс..

Январь 28



19.00 - "Музыка на льду" (Доъшка аялга). Кызыл шол. ГУМ-каток (Москва).
Манаа "АМАС" деп доъшка коргузуглер бараалгадыр театр биле ужуражып алгаш, репетициялааш, корукчулерге доъшка программавысты бараалгаттывыс. Коргузуувусту маскаларлыг "ЦАМ" биле эгеледивис. "Валенки" деп орус улустун ырызын "АМАС" театры самнавышаан, солист болгаш оркестрнин хогжумчулери ырлавышаан Кызыл Шолду долдур бадырыптарга, корукчулер алаа- чайгаар алзып, ырлаары ырлап, шимчээри шимчеп чалгып турду. Анаа элээн хой чангыс-чер чурттугларывыс сонуургап коруп чедип келгеш, сеткил-хонну кодурлуп ырлап, ыглап-даа турганнары бар. Ырак черге чоруурга ындыг-ла ыйнаан, черин, чуртун сакты бээр. Канчаарга-даа кижинин чурту кончуг.

Январь 29


18.00 - "Парад Победы на льду" (Доъшта Тиилелгенин Парады). Парк "ПАТРИОТ". Россия Федерациязынын Чеспектиг Куштеринин кол Хурээзинин шолу. (Москва облазы. Кубинка).
Бо Хурээ Ада-чурт дайынынын Тиилелгезинин 75 харлаанынга база оске даа дайыннарга бистин улуг чурттувус Россиянын тоогуде болган хой-хой тиилелгелеринге тураскааткан Шеригнин Хурээзи. Хурээни 2018 чылдын сентябрь 19 - 2020 чылдын май 9 чедир тудуп ундурген. Мында чугле Хурээ эвес, ону долгандыр "Сактыышкын оруу" деп музей комлексизи, база ажык дээр адаанда "Тиилелгенин шолу" дээш оон-даа оске чуулдерни чыып кылган. Бо бугуну коргеш, кижи бистин чангыс чер чурттуувус Сергей Кужугетович Шойгунун ушкарылгазынын, башкарылгазынын ачызында туруп келген эн чараш, эн бай, бистин чурттувустун бугу тоогузунде ада чурт камгалакчылары, дайынчыларга тураскааткан ыдык Хурээни тудуп тургусканынга чоргаарланмас аргазы чок. Мындыг Хурээ делегейде чок! Шойгунун кылган херектери ковей болгаш, тоогуге балалбас исти, келир уенин салгалдарынга артырып каанын кайгамчык деп санаар мен. Бо чараш, тоогулуг чуулдерни топтап коорунге хой уе негеттинер, бистерни репетиция болгаш "Доъшта Тиилелгенин Парады" (Парад Победы на льду) деп коргузуувус манап турган.
Дуун Кызыл Шолдун ГУМ-катокка хар узук-соскаал чок чаггаш шийиглерни козулбес кылдыр доъш кырынга кылыннадыр чыдыпкаш бергедээшкинни тургускан. Бо хун база шак-ла ындыг байдалга таварыштывыс. Харын-даа бичии кызыл, ногаан, тренировкага ажыглаар пластмасс тавакчыгаштарны ап алгаш чораан бис, оларны мурнунга салып алгаш, анаа чагыртып, доъшка оюнувусту А. Александровтун "Священная война" деп алдарлыг аялгазы биле ажыткаш В. Агапкинин "Прощание славянки" деп билдингир марш биле доостувус. Корукчулер мындыг коргузуг кажан-даа коруп корбээн бис деп кайгап ханмайн, четтиргенин илеретпишаан, мага ханып тарадылар.


Январь 30
18:00 – Гала-концерт "ОДА МИРУ", Валерий Халиловтун 70 харлаанынга тураскааткан туннел концерт. Ирина Винер-Усманованын гимнастика ордузу (Москва).
Бо кайгамчык гимнастика ордузунга эртенгинин 10 шакта, эгезинде бижээним алдарлыг коллективтер биле репетиция эгелей берди. Уенин бергези биле, пандемия дээш манаа киржир турган Александров аттыг ыры-танцы ансамбли, Белоруссия курунезинин урер хогжум оркестри келбейн барган. Хогжумчулернин ковей кезии хамчык аарыындан аараан. Ынчалза-даа фестиваль тура душпейн бодунун ажылын бар коллективтер биле кончуг шынарлыг эки доосту.
Январь 31
19.00 - Валерий Халиловтун 70 харынга тураскааткан П.И. Чайковский аттыг консерваториязынын улуг залынга Россиянын Камгалал яамызынын Топ Шериг оркестринин концерти болган.Бо оркестр Тывага 4 катап келгеш Туран, Бурен-Хем, Шагонар, Чадаана, Кызылга концертерин бараалгаткан.Валерий Михайлович бо оркестрге дыка хой чылдарда ажылдаан болгаш, Кызыл Шолге чылдын болуп эртип турар шериг оркестрлернин "Спасская башня" деп делегей чергелиг фестивальды чогааткан. Анаа чылдын-на делегейнин ангы-ангы чурттарындан шериг оркестрлери киржип, боттарынын оюн-коргузуун бараалгадып турарлар.
Январь 31 корген концертивистин кол маадырлары Россиянын Камгалал яамызынын Топ Шериг оркестри, бо оркестр "Спасская башнянын" кол эртирикчилери болгаш, кол оркестри болуп турар. Бо концерт чугле Валерий Халиловтун бижээн аялгалары болгаш ырыларындан тургустунган болду. Делегейде алдарлыг оркестрни база солистерни магадап дыннадывыс. Бистерни мындыг чараш, бедик профессионал деннелдиг коргузугже чалааны дээш четтиргенивисти илередип тур бис!
Бистин урер хогжум оркестринин бо республикадан дашкаар унуушкуну, бистин Тыва Чазаавыс, Культура яамызы, Халилов аттыг фондунун ашкаландырыышкынынын ачызында буде берген. Улуу- биле четтирдивис!
Шупту чараш, чедиишкинниг чуулдернин дозунде улуг кужениишкин, шын санаашкын, дугуржулгалар болгаш ашкаландырыышкын чыдар. Ол дээрге оркестрнин, баштап турар удуртукчузунун улуг чедиишкини.
Бо бугу коргузуглеривисти, чедиишкиннеривисти, бодувустун бодарап, торуттунуп келген республикавыска, Тыва чурттувуска ШАГАА таварыштыр белек кылдыр сонневишаан, база башкывыска, тургузукчувуска Тимур Дулушка тураскааттывыс!
Ол турган болза февраль 4 хунунде 54 харлаар турган. Бистер силер дээш чоргаарланып, силернин адынарны алдаржыдып, силернин херээнерни уламчылап бар чор бис.
Тыванын Чазаанын Тимур Дулуш аттыг урер хогжум оркестри бугудеге ШАГАА биле, база Тимур Дыртык-ооловичиге торуттунген хуну- биле байыр чедирип тур!

Тыва Республиканын улустун артизи Софья Кара-оол-Дулуш










Метки: II Международный фестиваль Валерия Халилова, 2022 г., На тувинском языке

Печать